Być może z lekcji biologii kojarzysz elementy ucha: małżowinę uszną, kosteczki słuchowe, może błonę bębenkową i trąbkę Eustachiusza. Ucho ma jednak o wiele bardziej skomplikowaną budowę. Składa się z trzech złożonych części. Bez względu jednak na stan Twojej wiedzy, artykuł ten z pewnością Cię zaskoczy. Znajomość anatomii ucha pomoże Ci lepiej je zrozumieć i o nie dbać.
Ucho zewnętrzne, czyli pierwsza ochrona
Ucho zewnętrzne to część, którą widzimy gołym okiem. Kiedy mówimy o uszach, najczęściej mamy na myśli właśnie ucho zewnętrzne. Z czego się składa? Z chrząstki, skóry oraz gruczołów wydzielających woskowinę. Do czaszki przyczepiają je mięśnie i więzadła. Małżowina chroni przewód prowadzący do ucha środkowego przed zanieczyszczeniami i insektami (to tak zwany przewód słuchowy zewnętrzny o długości 4 cm).
Ciekawostki dotyczące ucha zewnętrznego:
- u części osób występuje guzek Darwina, odpowiednik czubka uszu u ssaków ze spiczastymi uszami,
- uszy rosną z wiekiem. Odpowiada za to zwiększająca się objętość chrząstki oraz grawitacja,
- u bokserów oraz osób, które doznały urazu ucha, narząd ten z biegiem lat coraz bardziej przypomina kalafiora. Stoi za tym sztywna tkanka łączna, która zastępuje elastyczną chrząstkę. W efekcie dochodzi do deformacji małżowiny,
- niektóre choroby o podłożu genetycznym (np. choroba Treacher Collins czy Crouzon) również powodują zmiany rozmiaru lub kształtu ucha.
Granicą ucha zewnętrznego i środkowego jest cienka błona bębenkowa o owalnym kształcie. Przejdźmy dalej.
Ucho środkowe przewodzi dźwięki i wyrównuje ciśnienie
Ucho środkowe zawiera 3 niewielkie kosteczki – młoteczek, kowadełko i strzemiączko. W tej kolejności przymocowane są do błony bębenkowej i wzmacniają, a następnie przewodzą dźwięki do ucha wewnętrznego. Ucho środkowe zawiera też trąbkę Eustachiusza, która pomaga wyrównać ciśnienie w uszach – pomiędzy uchem wewnętrznym a środowiskiem zewnętrznym (nosogardzielą).
Ciekawostka - jak “poczuć” u siebie trąbkę Eustachiusza?
Trąbka Eustachiusza jest przewodem o długości 3-4 cm, która łączy ucho z gardłem. Nie wierzysz? Jeśli masz wątpliwości, wykonaj następujące eksperymenty:
- gdy przełkniesz ślinę i jednocześnie ściśniesz skrzydełka nosa (zatkasz go), doświadczysz uczucia zatkania ucha.
- z kolei dmuchanie nosa przy zatkanym nosie wywoła uczucie strzelania w uchu.
Ucho wewnętrzne ma podwójną rolę
Ślimak jest właściwym narządem słuchu. Zawiera 2 części wypełnione płynem i pokryte specjalnymi włoskami. Wewnątrz przewodu ślimakowego znajduje się główny narząd słuchu w kształcie spirali, narząd Cortiego. Gdy dźwięk dociera do ucha wewnętrznego, płyn wewnątrz ślimaka wprawia drobne włoski w wibracje. Co dalej? Tak wytworzony impuls elektryczny dociera do mózgu drogą ósmego nerwu czaszkowego.
Z kolei kanały półkoliste i przedsionek odpowiadają za utrzymanie równowagi. O tym więcej za chwilę.
Ciekawostki dotyczące ucha wewnętrznego:
- za utratę słuchu może odpowiadać infekcja m.in. różyczki i CMV (cytomegalowirusa) w życiu płodowym,
- wraz z wiekiem komórki włosowate często ulegają degeneracji, zjawisko to nazywa się presbyacusis. W efekcie dochodzi do stopniowej utraty słuchu, większej u osób pracujących w warunkach przemysłowych w hałasie przekraczającym 85 dB,
- urazy głowy również mogą prowadzić do utraty słuchu. Na przykład pęknięcie kości skroniowej wiąże się z uszkodzeniem ucha środkowego.
Przyjrzeliśmy się budowie ucha. Teraz podsumujmy, jaka jest jego funkcja.
Co zawdzięczamy uszom?
Twoje uszy mają dwie funkcje: słyszenie i utrzymanie równowagi.
Jak przebiega słyszenie? Gdy fala dźwiękowa dociera do kanału słuchowego, wprawia w wibracje błonę bębenkową. Wibracja ta przechodzi przez kosteczki słuchowe w uchu środkowym, które dźwięk wzmacniają (o około 100 razy) i przekazują do ucha środkowego. Tam powstaje impuls elektryczny, który dociera do mózgu.
W jaki sposób utrzymujemy równowagę? Ucho wewnętrzne zawiera kanały półkoliste wypełnione płynem i niewielkimi włoskami. Gdy obracasz głową, płyn wewnątrz kanałów przemieszcza się i pobudza włoski. Te ostatnie przekazują informację do mózgu. Mózg wysyła impuls do mięśni, wskutek czego jesteś w stanie utrzymać równowagę.
Z tych powodów warto o ucho szczególnie dbać. Jak? O tym za chwilę.
Objawy z uszu - kiedy należy się udać do lekarza?
Istnieje szereg symptomów, które wskazują na problem z uszami. Oto niektóre z nich:
- ból,
- zatkane ucho,
- wysięk,
- uczucie pełności w uchu,
- swędzenie,
- nudności i wymioty.
Na co mogą wskazywać te objawy? Czytaj dalej.
Objawy z uszu - kiedy należy się udać do lekarza?
Istnieje szereg symptomów, które wskazują na problem z uszami. Oto niektóre z nich:
- ból,
- zatkane ucho,
- wysięk,
- uczucie pełności w uchu,
- swędzenie,
- nudności i wymioty.
Na co mogą wskazywać te objawy? Czytaj dalej.
Choroby uszu - krótki przegląd
Choroby ucha zewnętrznego
Ucho pływaka nie dotyczy jedynie amatorów zbiorników wodnych (głównie basenów i jezior). Istotą tego schorzenia jest infekcja (bakteriami lub grzybami) wewnątrz kanału słuchowego zewnętrznego. Innymi przyczynami mogą być spraye do uszu czy stosowanie patyczków.
Ucho surfera z kolei polega na przeroście kości wewnątrz kanału słuchowego zewnętrznego. To przypadłość surferów i nurków, którzy eksponują uszy na zimną wodę.
Do zapalenia chrząstki dochodzi najczęściej wskutek przekłuwania uszu, urazu w trakcie uprawiania sportów kontaktowych czy operacji ucha. Istotą jest zakażenie skóry. W leczeniu stosuje się antybiotyki, rzadziej drenaż, czyli odprowadzenie ropy.
Ucho atakują też nowotwory skóry, zarówno łagodne, jak i złośliwe. Powstają wskutek uszkodzenia przez promienie słoneczne. Wśród najczęstszych wymienia się: rogowacenie słoneczne, róg skórny, rzadziej rak skóry.
Ucho jest też szczególnie narażone na odmrożenia.
Choroby ucha środkowego
Zakażenie uszu najczęściej dotyczy jego środkowej części. Przyczyną są wirusy i bakterie. Choroba ta jest domeną dzieci.
Do dysfunkcji trąbki Eustachiusza dochodzi, gdy są zatkane. Wśród objawów wymienia się: szumy uszne, pogorszenie słuchu, uczucie pełności, niekiedy także ból ucha.
Przyczyną przerwania (perforacji) błony bębenkowej może być infekcja, uraz, wysokie dźwięki lub ciała obce. Do zagojenia się dochodzi zazwyczaj w ciągu kilku tygodni. Bywa jednak też tak, że potrzebna jest pomoc chirurga.
Otoskleroza dotyka kosteczki słuchowe. Sprawia, że twardnieją, przestają drżeć w odpowiedzi na dźwięki. Najczęściej konieczna jest interwencja chirurgiczna.
Choroby ucha wewnętrznego
Zapalenie nerwu przedsionkowego (vestibular neuritis) to nazwa schorzenia, w którym dochodzi do infekcji tego nerwu. Pacjent doświadcza burzliwych objawów – nagłych zawrotów głowy, czasem z nudnościami i wymiotami.
Przewlekłym schorzeniem ucha wewnętrznego jest choroba Meniere’a. Do najczęstszych symptomów należą: zawroty głowy i uczucie pełności w uchu. U większości osób objawy wycofują się z czasem.
W jaki sposób dbać o uszy?
Oto kilka wskazówek:
- do czyszczenia nie używaj patyczków do uszu,
- jeśli korzystasz ze słuchawek, zmniejszaj głośność,
- gdy na zewnątrz jest hałas, używaj zatyczek do uszu,
- zatyczki do uszu przydadzą się również podczas pływania,
- chroń uszy podczas uprawiania sportów kontaktowych.
Kontrowersyjny temat - patyczki do uszu
Zdrowe ucho wydziela woskowinę przez całą dobę. Duża jej ilość może wypełnić kanał słuchowy zewnętrzny i doprowadzić do częściowego lub całkowitego zatkania. Jeśli używasz patyczków do uszu, wata może wepchnąć woskowinę głębiej. Nie czyścisz uszu, wręcz odwrotnie, możesz doprowadzić do zapalenia, a nawet utraty słuchu. Krople do uszu pozostawione na noc zmiękczą woskowinę. Kolejnego dnia trzeba udać się do lekarza na zabieg irygacji.
Ucho malucha - rozwój w łonie matki
Rozwój ucha zaczyna się już w 3 tygodniu ciąży z ektodermy (inaczej zwanej zewnętrznym listkiem zarodkowym). Ucho zewnętrzne zaczyna się formować w przeciągu 5 tygodni ciąży z 6 wzgórków Hisa. Efektem łączenia się ich jest skrawek i małżowina. Przewód słuchowy zewnętrzny formuje się w 18 tygodniu ciąży, okrywa go cienki nabłonek wielowarstwowy płaski. Przypuszcza się, że w tym momencie dziecko zaczyna słyszeć. Gruczoły zaczynają produkować woskowinę w 5. miesiącu ciąży.
Od budowy każdej z części ucha, przez ciekawostki do przeglądu schorzeń i rozwoju w łonie matki. To tylko początek przygody z tym fascynującym narządem, do której Cię zapraszamy. Do zobaczenia w innych wpisach na naszym blogu.
