Jedną z przyczyn niedosłuchu jest choroba ucha środkowego — otoskleroza. Powoduje ona nieprawidłowy wzrost tkanki kostnej i unieruchomienie strzemiączka, jednej z trzech kosteczek słuchowych odpowiedzialnych za przewodzenie dźwięku w uchu środkowym i dostarczanie go do ucha wewnętrznego. Schorzenie to jest przeważnie dziedziczne, występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn i zwykle pojawia się w wieku od 20 do 40 lat. Choroba może postępować powoli i początkowo objawiać się tylko niewielką utratą słuchu. Z czasem może jednak prowadzić do znacznego upośledzenia słuchu, a nawet całkowitej głuchoty. Częstość występowania otosklerozy na świecie wynosi od 0,5% do 1% wśród ludności rasy białej.
Przyczyny i czynniki ryzyka wystąpienia otosklerozy
Przyczyny otosklerozy nie są do końca poznane, ale uważa się, że na rozwój tej choroby wpływają czynniki genetyczne, hormonalne i środowiskowe. Otoskleroza jest chorobą, której wystąpienie może być związane z kilkoma czynnikami ryzyka:
- Czynniki genetyczne. Otoskleroza jest chorobą dziedziczną — osoby, u których w rodzinie występowały przypadki zachorowań, są bardziej narażone na rozwój tego schorzenia. Ryzyko przeniesienia choroby na potomstwo wynosi około 50%.
- Płeć. Częstość występowania choroby u kobiet może być nawet dwa razy większa niż u mężczyzn.
- Wiek. Otoskleroza najczęściej rozwija się u osób w wieku od 20 do 40 lat. Chociaż może wystąpić w każdym wieku, jest to najczęstszy okres jej pojawienia się.
- Ciąża. Otoskleroza może się nasilać w czasie ciąży, co sugeruje, że zmiany hormonalne mogą wpływać na przebieg choroby.
- Infekcje wirusowe. Infekcja wirusem odry może być czynnikiem ryzyka rozwoju otosklerozy. Choć nie jest to jednoznacznie potwierdzone, badania wskazują na możliwy związek między wirusem odry a otosklerozą.
- Rasa. Choroba częściej występuje u osób rasy białej. U osób pochodzenia azjatyckiego i afrykańskiego ryzyko wystąpienia choroby jest niższe.
- Choroby autoimmunologiczne. Osoby z chorobami autoimmunologicznymi mogą być bardziej narażone na rozwój otosklerozy, chociaż związek ten nie jest w pełni potwierdzony.
- Stany zapalne. Mogą prowadzić do nieprawidłowego wzrostu tkanki kostnej w uchu środkowym.
Mimo że te czynniki mogą zwiększać ryzyko rozwoju otosklerozy, dokładny mechanizm prowadzący do choroby, nie jest jeszcze w pełni wyjaśniony.
Objawy otosklerozy
Nieprawidłowy wzrost tkanki kostnej w uchu środkowym zachodzi stopniowo. Objawy początkowo mogą być niezauważalne. Główne symptomy otosklerozy to:
- Postępująca utrata słuchu. Jest to najbardziej charakterystyczny objaw otosklerozy. Niedosłuch zwykle zaczyna się od jednego ucha, ale z czasem może dotyczyć obu. W początkowych stadiach utrata słuchu obejmuje niskie częstotliwości, co oznacza, że niskie dźwięki są trudniejsze do usłyszenia. W miarę postępu choroby może dojść do pogorszenia słuchu na wyższe częstotliwości.
- Szumy uszne (łac. tinnitus auris). Jest to grupa przykrych doznań dźwiękowych (dzwonienia, szumu, brzęczenia w uszach). Mogą być stałe lub okresowe i zazwyczaj są bardziej zauważalne w ciszy. Mają charakter subiektywny, słyszane są tylko przez osobę, u której powodują dyskomfort, nie pochodzą z otoczenia.
- Zawroty głowy lub problemy z równowagą. Chorzy mogą doświadczać zawrotów głowy, uczucia niestabilności lub problemów z równowagą. Objawy te wynikają z wpływu choroby na ucho wewnętrzne.
- Paracusis Willisii. Jest to zjawisko, w którym osoby z otosklerozą mogą lepiej rozumieć mowę w hałaśliwym otoczeniu. W normalnych warunkach hałas w tle utrudnia rozumienie mowy, ale u osób z otosklerozą może, paradoksalnie, poprawiać słyszenie.
- Trudności w rozumieniu mowy. Fenomen Paracusis Willisii nie dotyczy każdego chorego na otosklerozę. Zazwyczaj pacjenci mają trudności w rozumieniu mowy, dźwięki wydają się przytłumione i niewyraźne.
Objawy rozwijają się stopniowo, wiele osób może nie zdawać sobie sprawy z choroby aż do momentu, gdy utrata słuchu staje się naprawdę znaczna i leczenie może być trudne i mniej skuteczne. Dlatego tak ważne są profilaktyczne badania słuchu, które pozwalają wykryć schorzenie we wczesnej fazie.
Leczenie otosklerozy
Leczenie otosklerozy jest procesem, który może obejmować różne etapy, w zależności od nasilenia objawów i preferencji pacjenta. Przebieg leczenia zazwyczaj wygląda następująco:
- Diagnoza. Proces leczenia zaczyna się od wizyty u specjalisty otolaryngologa (laryngologa), który przeprowadza badanie ucha oraz ocenia historię medyczną pacjenta.
- Badania. Badania stroikowe i audiologiczne są kluczowe jeżeli chodzi o ocenę stopnia utraty słuchu. Określają, czy problem jest związany z przewodzeniem dźwięku (np. otosklerozą), czy też ma inne podłoże. W niektórych przypadkach może być zlecona tomografia komputerowa, aby lepiej ocenić struktury kostne ucha środkowego i wewnętrznego oraz potwierdzić diagnozę.
- Decyzja o rodzaju leczenia. Jeśli objawy są łagodne, a utrata słuchu jest minimalna, lekarz może zalecić regularne monitorowanie stanu pacjenta bez natychmiastowej interwencji. W przypadku umiarkowanej utraty słuchu można rozważyć stosowanie aparatów słuchowych. Wzmacniają one dźwięki i mogą znacznie poprawić zdolność pacjenta do słyszenia i komunikowania się.
- Leczenie farmakologiczne. W niektórych przypadkach lekarz przepisuje fluorek sodu, który może spowalniać postęp choroby. Leczenie to jest jednak kontrowersyjne, a jego skuteczność nie została jednoznacznie potwierdzona. Jeśli pacjent cierpi na uporczywe szumy uszne, lekarz może zalecić preparaty, które pomagają w ich zmniejszeniu.
- Leczenie chirurgiczne. W przypadku bardziej zaawansowanej otosklerozy, gdzie utrata słuchu jest znaczna, zaleca się zabieg chirurgiczny. Operacja polega na usunięciu części lub całości strzemiączka (kosteczki słuchowej) i zastąpieniu go protezą, która pozwala na przywrócenie prawidłowego przewodzenia dźwięku. Zabieg jest wykonywany w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym i trwa zazwyczaj około jednej godziny. Po operacji pacjent może wrócić do domu tego samego dnia lub spędzić noc w szpitalu.
- Rekonwalescencja. Po zabiegu pacjent musi unikać intensywnego wysiłku fizycznego, kichania lub dmuchania nosa, aby nie wywołać nadmiernego ciśnienia w uchu. Powrót do normalnej aktywności następuje zazwyczaj w ciągu kilku tygodni. Należy pamiętać o regularnych wizytach kontrolnych u otolaryngologa, aby monitorować gojenie i ocenić poprawę słuchu. Może być konieczna rehabilitacja słuchu, szczególnie jeśli pacjent wcześniej cierpiał na znaczny niedosłuch.
- Efekty leczenia. Większość pacjentów doświadcza znaczącej poprawy słuchu po operacji, choć pełna stabilizacja wyników słuchowych może zająć kilka miesięcy.
W razie potrzeby pacjent może otrzymać dodatkowe leczenie, takie jak dostosowanie aparatu słuchowego, rehabilitacja słuchu lub, w skrajnych przypadkach, implant ślimakowy. Leczenie otosklerozy jest kompleksowym procesem, który wymaga współpracy pacjenta i zespołu medycznego. Dzięki postępowi w medycynie większość chorych z otosklerozą może liczyć na znaczną poprawę jakości życia.
