Starzenie się społeczeństwa, obciążanie słuchu poprzez głośne słuchanie muzyki czy przebywanie w miejscach o wysokim natężeniu dźwięków, a także zanieczyszczenie środowiska hałasem – to tylko kilka z przyczyn rosnącego wciąż odsetka osób borykających się z ubytkami i pogorszeniem słuchu. Jakie są rodzaje problemów w obrębie ucha środkowego, które prowadzą do problemów ze słuchem? Jak należy leczyć niedosłuch? Odpowiedzi na te oraz inne pytania znajdziesz w tym mini kompendium o niedosłuchu.
Czym jest niedosłuch?
Mianem niedosłuchu (hypoacousis) określa się zaburzenia słyszenia. Fizjologicznie już około trzeciej dekady życia rozpoczyna się powolny proces starzenia się słuchu, co oznacza, że niedosłuch to zaburzenie, które wraz z wiekiem rozwija się u każdego z nas, choć oczywiście różna może być jego głębokość.
Rodzaje niedosłuchu
Istnieją różne klasyfikacje niedosłuchu, które uwzględniają moment jego wystąpienia, lokalizację zmian oraz zakres ubytku słuchu.
W związku z tym wyróżnia się jego następujące typy:
- niedosłuch prelingwalny, który jak wskazuje jego nazwa, pojawia się jeszcze przed kształtowaniem mowy. Może być niedosłuchem wrodzonym lub nabytym;
- niedosłuch perilingwalny – ujawniający się w okresie nabywania zdolności mówienia, czyli mniej więcej między 2. a 7. rokiem życia;
- niedosłuch postlingwalny – powstaje po czasie kształtowania mowy.
Mając na uwadze lokalizację, upośledzenie słuchu dzieli się na:
- niedosłuch przewodzeniowy,
- niedosłuch odbiorczy (niedosłuch ślimakowy, niedosłuch pozaślimakowy),
- niedosłuch mieszany,
- ośrodkowe zaburzenia słyszenia.
Stopnie niedosłuchu
Uwzględniając głębokość i zakres ubytku słuchu wyróżniamy niedosłuch:
- lekki – próg słyszenia dla częstotliwości 500, 1000 i 2000 Hz zawiera się w 25-40 dB HL (w niektórych źródłach od 20).
- średni – próg wynosi między 40 a 70 dB HL,
- znaczny – rozpoznawany przy progu słyszenia w granicach 70-90 dB HL,
- głęboki – próg słyszenia jest wyższy niż 90 dB HL. Oznacza to, że osoba chora często nie słyszy już krzyku. W skrajnych przypadkach występuje już całkowita głuchota.
Dla porównania za prawidłowy próg słyszenia przyjmuje się wartość poniżej 20 dB HL.
Objawy niedosłuchu
Symptomy niedosłuchu różnią się między sobą w zależności od jego głębokości.
Przy lekkim niedosłuchu pojawiają się problemy ze zrozumieniem mowy, szczególnie w sytuacji, gdy chory znajduje się w hałaśliwym otoczeniu lub towarzyszą tej sytuacji dźwięki innych rozmów. Na późniejszym etapie problem z rozpoznawaniem mowy przydarza się również w cichym pomieszczeniu. Chorzy często kompensują sobie ten deficyt, odczytując słowa z ruchu warg.
Średniego natężenia niedosłuch u dzieci przekłada się na opóźnienie w rozwoju mowy oraz języka. Im poważniejsze zaburzenia słuchu u dzieci, tym większy wpływ ma to na ich rozwój.
Przy znacznym niedosłuchu coraz trudniejsze staje się rozpoznanie dźwięków mowy, co utrudnia komunikację i funkcjonowanie społeczne.
Symptomami, które powinny skłonić do badania potencjałów wywołania pnia mózgu, są:
- szumy uszne (zwłaszcza jednostronne),
- nagły postępujący niedosłuch,
- zawroty głowy,
- zaburzenia równowagi.
Wymienione objawy mogą wskazywać na zaburzenia o lokalizacji pozaślimakowej.
Funkcjonalnymi objawami niedosłuchu, oprócz trudności w komunikowaniu się z innymi, może być niesłyszenie pukania do drzwi czy klaksonów samochodów, potrzeba nastawienia głośno radia lub telewizora, aby słyszeć płynące z nich treści lub potrzeba nadmiernej koncentracji na zdaniach wypowiadanych przez rozmówcę i osoby zabierające głos w miejscach publicznych, np. podczas mszy, koncertu, wiecu.
Niedosłuch - przyczyny
Jest bardzo wiele czynników, które mogą spowodować uszkodzenie słuchu, dlatego należy je rozpatrywać w połączeniu z rodzajem niedosłuchu.
Wśród przyczyn niedosłuchu znajdują się między innymi:
- nieprawidłowości rozwojowe ucha zewnętrznego oraz środkowego (niedosłuch przewodzeniowy wrodzony),
- uwarunkowania genetyczne, obciążenia okołoporodowe (wrodzony niedosłuch odbiorczy),
- obecność czopu woskowinowego lub ciała obcego w przewodzie słuchowym zewnętrznym (niedosłuch przewodzeniowy nabyty),
- stany zapalne ucha zewnętrznego lub środkowego,
- otoskleroza – polega na nieprawidłowej przebudowie tkanki kostnej błędnika, co powoduje unieruchomienie strzemiączka i w rezultacie niedosłuch;
- nowotwory w obrębie ucha zewnętrznego i środkowego,
- wiek – niedosłuch związany z wiekiem to jedna z przyczyn niedosłuchu odbiorczego nabytego,
- stosowanie leków uszkadzających narząd słuchu, czyli leków ototoksycznych, np. aminoglikozydów, diuretyków pętlowych, niesteroidowych leków przeciwzapalnych,
- urazy akustyczne (związane z narażeniem na hałas),
- urazy mechaniczne, np. złamanie kości skroniowej,
- choroby metaboliczne, np. cukrzyca,
- tzw. wodniak błędnika (choroba Meniere’a),
- autoimmunologiczna choroba ucha wewnętrznego.
Diagnoza niedosłuchu - gdzie się udać, aby ją otrzymać?
Jeśli pojawią się u Ciebie szumy uszne, problemy ze zrozumieniem mowy czy inne objawy zaburzeń słuchu, należy przeprowadzić diagnostykę w tym kierunku. Diagnostyka audiologiczna pozwala określić głębokość uszkodzenia słuchu oraz jego typ.
Aby zdiagnozować niedosłuch, wykonuje się badania psychofizyczne (m.in. audiometria tonalna) oraz obiektywne (np. audiometria impedancyjna). Pierwsza kategoria badań jest przede wszystkim wykorzystywana w celu diagnostyki stopnia i rodzaju niedosłuchu u dorosłych oraz starszych dzieci. Wynika to z faktu, że wymagają one współpracy pacjenta – bez niej nie jest możliwe uzyskanie diagnostycznie istotnego pomiaru.
Natomiast metody obiektywne są przede wszystkim wykorzystywane w diagnostyce u noworodków i małych dzieci, ponieważ nie wymagają aktywnego zaangażowania chorego w badanie. Mogą jednak zostać wykorzystane również do badania słuchu osób dorosłych, jeśli np. istnieje podejrzenie symulacji lub u pacjentów z deficytami umysłowymi czy znacznymi deficytami ruchowymi, które uniemożliwiają im zrozumienie komend wydawanych podczas badań psychofizycznych czy sprawne zareagowanie na bodziec.
Leczenie niedosłuchu
Nie da się wskazać jednego uniwersalnego sposobu terapii w przypadku wystąpienia niedosłuchu, który może mieć różne przyczyny. Sposób terapii tym samym również jest zależny od źródła tego problemu.
W niedosłuchu przewodzeniowym może zostać zastosowane leczenie operacyjne lub zachowawcze. Ten drugi typ leczenia często wykorzystuje się w przypadku niedosłuchu odbiorczego – wyjątkiem jest sytuacja, gdy występują guzy kąta mostowo-móżdżkowego, które są wskazaniem do leczenia chirurgicznego.
Niedosłuch odbiorczy przede wszystkim leczy się poprzez protezowanie, wykorzystując do tego implant ślimakowy czy aparat słuchowy. O ile to możliwe, staramy się również wyeliminować potencjalną przyczynę problemu, np. lecząc zapalenie ucha środkowego. Oprócz wspomnianych aparatów i implantów możliwe jest również protezowanie z wykorzystaniem aparatów kostnych (zakotwiczonych w kości), implantów pniowych oraz implantów ucha środkowego.
Profilaktyka niedosłuchu
Na szybką interwencję w przypadku najmłodszych pozwala program powszechnych przesiewowych badań słuchu u noworodków. Dzięki niemu uszkodzenia narządu słuchu o charakterze wrodzonym są wykrywane natychmiast. To zaś pozwala wdrożyć postępowanie, dzięki któremu potencjalny deficyt słuchu może mieć marginalny lub zdecydowanie mniejszy wpływ na rozwój dziecka niż w przypadku, gdyby został wykryty w późniejszych etapach jego życia.
Regularne badania słuchu powinny wykonywać osoby, których miejsce pracy predysponuje do zaburzeń w obrębie funkcjonowania ucha. Mowa tu między innymi o pracownikach fabryk, którzy na co dzień mają styczność z wysokim poziomem hałasu oraz materiałami na bazie rozpuszczalników organicznych.
W każdym wieku warto dbać o swój słuch:
- unikając przede wszystkim narażenia na hałas,
- stosując odpowiednią higienę ucha (nie stosujemy patyczków kosmetycznych, które mogą spowodować urazy ucha środkowego, np. może zostać uszkodzona błona bębenkowa),
- lecząc infekcje, które – zwłaszcza jeśli mają charakter przetrwały – mogą prowadzić do uszkodzeń komórek słuchowych,
- konsultując się z lekarzem, gdy tylko zauważymy u siebie objawy niedosłuchu.
Ostatni punkt jest bardzo ważnym elementem, ponieważ nieleczony niedosłuch znacząco obniża jakość życia chorego, negatywnie wpływa na kontakty społeczne i może prowadzić do jego izolacji oraz sprzyjać rozwojowi zaburzeń nastroju, w tym depresji.
Bibliografia
- Lachowska, M. Diagnostyka różnicowa zaburzeń słyszenia. Neurologia po Dyplomie Tom 7 Nr 6 2012, s. 47-53.
- Śliwińska-Kowalska M. Preventive hearing tests in workers exposed to noise and organic solvents. Med Pr Work Health Saf. 2020;71(4):493-505.
- Włodarska vel Głowacka, A. Wpływ niedosłuchu na życie człowieka. Protetyka słuchu kwiecień-czerwiec 2020, s. 21-30.
- Wróbel M, Szyfter W. Polish Universal Neonatal Hearing Screening Programme. Postępy w chirurgii głowy i szyi/Advances in Head and Neck Surgery. 2011;10(2):56-59.
