Terapia logopedyczna – co warto wiedzieć?

Marmed - Aparaty Słuchowe - Badanie Słuchu - Terapia logopedyczna
Terapia logopedyczna polega na leczeniu zaburzeń mowy przy wykorzystaniu osiągnięć logopedii. Z kolei logopedia jest nauką o kształtowaniu prawidłowej mowy w czasie jej rozwoju i o jej doskonaleniu w późniejszym okresie (logopedia ogólna). Zajmuje się również sposobami korygowania wad i zburzeń mowy, powstałych z różnych przyczyn (logopedia specjalna). Wszelkie opóźnienia w rozwoju mowy (lub jej całkowity brak) mogą mieć negatywny wpływ na rozwój umysłowy i znacząco obniżać zdolność przystosowania się do funkcjonowania w społeczeństwie.

Rodzaje zaburzeń mowy

  • Alalia (afazja rozwojowa). W alalii zablokowany jest rozwój mowy, która nie występuje przynajmniej przez pierwsze kilka lat życia dziecka.
  • Dyslalia. Zaburzenia artykulacji polegające na nieprawidłowym wypowiadaniu głosek.
  • Dyzartria. Polega na trudnościach w kontrolowaniu mięśni używanych do „produkcji” mowy.
  • Parafazja. Przy zachowaniu zdolności do płynnego mówienia, występuje przekręcanie wyrazów i/lub używanie niewłaściwych.
  • Jąkanie. Charakteryzuje się częstymi powtórzeniami lub przedłużeniami głosek, sylab i słów. Obejmuje także zawahania czy pauzy przed rozpoczęciem mówienia.
  • Seplenienie. Przyczyną jest nieprawidłowe ułożenie szczęk w trakcie mówienia.
  • Mutyzm wybiórczy. Zaburzenie lękowe, pacjent traci zdolność mówienia w określonych sytuacjach.
  • Afonia (bezgłos). Jest to utrata dźwięczności głosu. Może być spowodowana skurczem krtani, uszkodzeniem strun głosowych lub krtani bądź wystąpić z przyczyn psychicznych.
  • Bradylalia. Patologiczne spowolnienie tempa mowy.
  • Tachylalia. Zbyt szybka mowa z jednoczesnym opuszczaniem sylab lub ich przestawianiem.
  • Afazja. Całkowita utrata zdolności mówienia na skutek uszkodzenia struktur korowych lub podkorowych w mózgu.

Przyczyny zaburzeń mowy

Już przebieg ciąży może mieć duży wpływ na późniejszy rozwój mowy dziecka. Problemy mogą sprawić niedożywienie i brak witamin, zaburzenia krążenia u matki, choroby i urazy fizyczne przebyte w trakcie ciąży, przedwczesny lub przedłużający się poród, uraz czaszki u dziecka w trakcie porodu, a także palenie papierosów i/lub picie alkoholu w czasie ciąży. W późniejszym życiu zaburzenia mogą być związane z problemami zdrowotnymi i innymi czynnikami:

  • upośledzenie umysłowe,
  • zaburzenia słuchu,
  • choroby krtani,
  • rozszczepiona warga i podniebienie,
  • stres i traumatyczne przeżycia,
  • przerost trzeciego migdałka,
  • podłoże genetyczne,
  • wady zgryzu,
  • uszkodzenia kory mózgowej,
  • udar mózgu,
  • choroby psychiczne np. schizofrenia, autyzm, otępienie,
  • choroby neurologiczne np. stwardnienie zanikowe boczne,
  • nowotwory rozwijające się w obrębie jamy ustnej, szyi i gardła.

Objawy zaburzeń mowy

Problemy z mową mogą wystąpić w każdym wieku, zarówno u dzieci jak i u dorosłych. Niepokój powinny wzbudzić objawy takie jak:

  • opóźnienie w rozwoju mowy,
  • trudności w wymawianiu dźwięków lub sylab,
  • zmiany w tonie lub tempie mowy,
  • brak zainteresowania komunikacją werbalną i unikanie jej,
  • kłopoty z utrzymaniem płynności mowy.

Należy pamiętać, że terapia będzie skuteczniejsza, gdy jak najwcześniej rozpoczniemy leczenie. Tym bardziej że zaburzenia mowy mogą wynikać z chorób zagrażających życiu.

Leczenie zaburzeń mowy

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości należy zgłosić się do lekarza. Jeżeli zaburzenia są skutkiem choroby – stosuje się leczenie przyczynowe. W innych wypadkach konieczna jest terapia prowadzona przez logopedę. Jest ona przeważnie długa, żmudna i wymaga dużego zaangażowania ze strony pacjenta. Jednak warto ją podjąć, bo kłopoty z mową bardzo obniżają jakość życia, a u dzieci mogą dodatkowo spowodować opóźnienia w rozwoju i problemy psychiczne związane z trudnościami w szkole i w kontaktach z innymi.

Terapia logopedyczna a słuch

Słuch odgrywa kluczową rolę w terapii logopedycznej. W logopedii wyróżnia się trzy rodzaje słuchu:

  • Słuch fizyczny, czyli zdolność słyszenia przez człowieka fal dźwiękowych.
  • Słuch muzyczny, czyli zdolność rozumienia i powtarzania podstawowych cech dźwięku – wysokości, barwy i głośności.
  • Słuch mowny. W jego skład wchodzi słuch fonemowy (umiejętność rozróżniania fonemów – najmniejszych cząstek składowych wyrazu) i słuch fonetyczny (umiejętność rozróżniania głosek w obrębie tego samego fonemu).

Warunkiem powodzenia terapii logopedycznej jest usprawnienie ewentualnych zaburzeń w zakresie wszystkich rodzajów słuchu. Można to osiągnąć poprzez protezowanie – zastosowanie aparatów słuchowych bądź implantów ślimakowych. Ważne by wady słuchu zostały wykryte jak najwcześniej. Zapewniają to profilaktyczne badania słuchu.

Najważniejsze zasady terapii logopedycznej

  • Zasada wczesnego rozpoczynania terapii. Terapia logopedyczna (tak jak każda inna terapia) daje najlepsze efekty gdy zostanie podjęta w jak najwcześniejszej fazie schorzenia.
  • Zasada indywidualizacji. Indywidualne podejście do pacjenta, dostosowanie działań do jego potrzeb, zwiększa efektywność terapii.
  • Zasada wykorzystywania wszystkich możliwości pacjenta. 
  • Zasada kompleksowego oddziaływania. Niektóre zaburzenia mowy wymagają udziału innych specjalistów, np. psychologa czy psychoterapeuty.
  • Zasada aktywnego i świadomego udziału. Należy dbać, aby pacjent nie tracił zainteresowania terapią i motywacji do ćwiczeń.
  • Zasada współpracy z najbliższym otoczeniem pacjenta. 
  • Zasada systematyczności.
  • Zasada stopniowania trudności.

Na długość i skuteczność terapii logopedycznej wpływa poziom sprawności umysłowej pacjenta, wczesne rozpoczęcie terapii, harmonijna współpraca trójstronna – terapeuty, pacjenta i rodziny, rodzaj zaburzenia mowy oraz regularne uczęszczanie na zajęcia. Duże znaczenie mają też codzienne i rzetelne ćwiczenia w domu.

Zobacz podobne wpisy