Ludzkie ucho składa się z trzech części:
- ucha zewnętrznego,
- ucha środkowego,
- ucha wewnętrznego.
W uchu środkowym bardzo ważnym organem jest trąbka Eustachiusza. To od niej, w dużej mierze, zależy czy dobrze słyszymy.
Anatomia trąbki słuchowej i jej funkcja
Trąbka Eustachiusza nazwana na cześć XVI-wiecznego włoskiego anatoma Bartolomeo Eustachia, ta rurkowata struktura łączy ucho środkowe z nosogardzielą, umożliwiając wyrównanie ciśnienia po obu stronach błony bębenkowej.
Trąbka słuchowa składa się z dwóch części tworzonych przez dwie różne tkanki: w 1/3 długości jest to tkanka kostna, natomiast w 2/3 tkanka chrzęstna. Część chrzęstna jest spłaszczona i w normalnym położeniu nie przepuszcza powietrza.
Kiedy trąbka Eustachiusza funkcjonuje normalnie, pomaga zapobiegać gromadzeniu się płynu w uchu środkowym i pozwala na prawidłowe słyszenie i równowagę.
Trąbka Eustachiusza odpowiada również za regulację infekcji ucha i zapobieganie rozprzestrzenianiu się bakterii z gardła do ucha środkowego. Kiedy rurka staje się zablokowana lub dysfunkcyjna, może to prowadzić do różnych problemów z uszami, takich jak infekcje ucha, utrata słuchu i dyskomfort.
Znaczenie przewodu Eustachiusza (trąbki słuchowej)
Trąbka słuchowa (przewód Eustachiusza) jest narządem ucha środkowego, łączy jamę bębenkową z częścią nosową gardła. Przez większą część dnia trąbka pozostaje zamknięta. Otwiera się chwilowo, np. podczas ziewania i połykania. W ten sposób wypełnia podstawową funkcją — wyrównuje ciśnienia w uchu. Odprowadza również zbędne wydzieliny do gardła i uniemożliwia ich refluks. Zabezpiecza ucho przed przedostawaniem się drobnoustrojów chorobotwórczych i przed dźwiękami z części nosowej gardła.
U dzieci trąbka słuchowa jest ustawiona bardziej poziomo niż u osób dorosłych – sprzyja to powstawaniu procesów zapalnych.
Dysfunkcja trąbki Eustachiusza najczęściej prowadzi do ostrego zapalenia ucha środkowego. Jej prawidłowe funkcjonowanie jest warunkiem „dobrego słuchu”. W przypadku problemów ze słuchem warto przeprowadzić test drożności trąbki słuchowej.
Klasyfikacje dysfunkcji trąbki Eustachiusza
Zaburzenia czynności trąbki słuchowej, trwające maksymalnie 3 miesiące, określane są jako ostre, a te utrzymujące się dłużej – jako przewlekłe. Wyróżnia się trzy podtypy dysfunkcji trąbki:
- Zaburzenia otwarcia trąbki słuchowej (niedrożność oraz zaburzenia dynamiczne wynikające z nieprawidłowej pracy mięśni);
- Zaburzenia wywołane zmianami ciśnienia atmosferycznego (np. nurkowanie, start samolotu);
- Ziejąca trąbka słuchowa (w normalnej sytuacji trąbka jest zamknięta – przy tym zaburzeniu pozostaje sporadycznie otwarta);
Z czasem, z nieznanych przyczyn, zaburzenia otwarcia trąbki słuchowej mogą przekształcić się w zaburzenia jej zamknięcia, czyli w ziejącą trąbkę.
Przyczyny dysfunkcji trąbki Eustachiusza
Przyczyny zaburzeń funkcji trąbki słuchowej są wieloczynnikowe i obejmują:
- przyczyny zapalne (infekcje, alergie, zapalenie zatok przynosowych, zaburzenia odporności);
- przyczyny rozwojowe (anomalie podstawy czaszki, rozszczepy podniebienia);
- ucisk zewnętrzny (guzy części nosowej gardła, urazy);
- refluks żołądkowo – przełykowy;
- przerost migdałka gardłowego (zwłaszcza u dzieci);
Gdy występują te przyczyny, trąbka Eustachiusza traci drożność, co skutkuje wytworzeniem się ujemnego ciśnienia wewnątrz ucha środkowego. Może to wywołać nieodwracalne uszkodzenia błony bębenkowej i trwały ubytek słuchu. Dlatego nie należy odwlekać konsultacji u lekarza — laryngologa.
Objawy dysfunkcji trąbki Eustachiusza
Do najczęstszych objawów dysfunkcji trąbki słuchowej należą:
- uczucie pełności w uchu;
- uczucie podwyższonego ciśnienia w uszach;
- ból uszu;
- uczucie, że uszy są zatkane lub pod wodą;
- dolegliwości ze strony uszu w czasie przeziębienia lub zapalenia zatok;
- słyszalne trzaski i pykanie w uszach;
- dzwonienie w uszach;
- uczucie przytłumienia słuchu;
Dysfunkcja trąbki Eustachiusza może również objawiać się gorączką, dreszczami, ogólnym osłabieniem organizmu i zmniejszeniem apetytu.
Wyżej wymienione objawy nie są charakterystyczne tylko i wyłącznie dla chorób trąbki Eustachiusza, mogą też występować w innych schorzeniach uszu.
Ostre dysfunkcje trąbki mogą mieć związek z nowotworami części nosowej gardła i często poprzedzane są:
- infekcją górnych dróg oddechowych;
- ostrym zapaleniem ucha;
- zaostrzeniem alergicznego nieżytu nosa;
Przewlekłym dysfunkcjom trąbki Eustachiusza często towarzyszą:
- przewlekłe zapalenia zatok;
- refluks żołądkowo – przełykowy;
- choroby alergiczne;
- narażenie na dym tytoniowy;
- przerost migdałka gardłowego (głównie u dzieci);
Ziejąca trąbka słuchowa
Przy ziejącej trąbce słuchowej pacjenci skarżą się głównie na uczucie pełności w uchu i doświadczają autofonii (słyszą swój własny głos jak gdyby „z zewnątrz”, słyszą własny oddech i bicie serca). Objawy te zmniejszają się w pozycji leżącej, a nasilają się podczas ćwiczeń fizycznych i przy długotrwałym mówieniu.
Ostre zapalenie trąbki Eustachiusza
Ostre zapalenie trąbki słuchowej najczęściej występuje u dzieci. Związane jest z infekcją górnych dróg oddechowych, które prowadzi do obrzęku tzw. migdałka trąbkowego, a co za tym idzie – niedrożności trąbki Eustachiusza.
Również u osób ze skrzywioną przegrodą nosową, polipami w nosie czy alergicznym obrzękiem błony śluzowej nosa i gardła – zwiększa się ryzyko zachorowania.
Leczenie zapalenia trąbki słuchowej może trwać nawet 3 – 4 tygodnie – w zależności od stopnia niedrożności oraz od jej przyczyny. Jedno jest pewne – im szybciej udamy się do laryngologa, tym większą mamy szansę na skrócenie czasu leczenia.
Test drożności trąbki Eustachiusza
Jest to ważny element diagnostyki problemów związanych z trąbką słuchową. Pozwala bardzo szybko wykryć niedrożność lub zapalenie tego organu. Badanie jest nieinwazyjne i bezbolesne. Zajmuje nie więcej niż 5 – 10 minut.
W przypadku stwierdzenia problemów – laryngolog może zlecić dalszą diagnostykę: audiometrię tonalną, typanometrię, otoemisję i wdrożyć odpowiednie leczenie.
Leczenie dysfunkcji trąbki Eustachiusza
Leczenie chorób trąbki słuchowej zawsze powinno być przyczynowe. Polega na wyeliminowaniu stanu zapalnego, przywróceniu jej drożności i likwidacji obrzęku. Gwarantuje to uzyskanie prawidłowej wentylacji jamy bębenkowej. Oczywiście terapia powinna odbywać się pod nadzorem lekarza. Może on zalecić:
- Zabiegi chirurgiczne (drenaż ucha środkowego, wszczepienie rurki wentylacyjnej) w przypadku niedrożności trąbki słuchowej spowodowanej przyczynami anatomicznymi.
- Stosowanie antybiotyków, środków przeciwbólowych i leków przeciwzapalnych – w razie niedrożności spowodowanej infekcją.
- Stosowanie leków przeciwhistaminowych oraz kortykosteroidów – jeżeli przyczyną dolegliwości jest alergia.
Jeżeli leczenie farmakologiczne nie daje satysfakcjonujących rezultatów – laryngolog może zastosować mechaniczne sposoby na udrożnienie trąbki słuchowej:
- Cewnikowanie trąbki Eustachiusza. Polega na przedmuchaniu jej poprzez wprowadzony od strony gardła cewnik, do którego pompuje się powietrze specjalnym balonem.
- Balonikowanie trąbki Eustachiusza. Stosuje się tzw. balon Politzera, przypominający „gruszkę” dla niemowląt. Balon pompuje powietrze przez nos do trąbki słuchowej, usuwając z niej nadmiar wydzieliny.
Profilaktyka – jak dbać o drożność przewodu Eustachiusza
Zawsze lepiej zapobiegać niż leczyć. Przede wszystkim trzeba dbać o właściwą higienę uszu, nosa i gardła. Należy także wyleczyć zawsze do końca wszelkie infekcje w obrębie górnych dróg oddechowych – dzięki temu unikniemy uciążliwych powikłań.
Bibliografia:
Hassmann-Poznańska E.: „Anatomia i fizjologia trąbki słuchowej”. Magazyn Otorynolaryngologiczny, 2012.
Makuszewska M.: „Klasyfikacja, diagnostyka i leczenie zaburzeń czynności torebki słuchowej – przegląd literatury”. Polski Przegląd Otorynolaryngologiczny.
Topolska M.: „Ocena czynności trąbki słuchowej”. Magazyn Otorynolaryngologiczny, 2012.
