Angina to choroba o której Charles Lasègue w XIX w. mówił o niej ,,liże stawy, kąsa serce”. Jest to częsta choroba znana również jako zapalenie migdałków lub ból gardła, charakteryzuje się zapaleniem gardła i migdałków. Stan ten może być bolesny i wyniszczający, powodując trudności w połykaniu i mówieniu.
U części chorych dochodzi do wystąpienia bakteryjnego zapalenia gardła którego rzadkim powikłaniem może być gorączka reumatyczna. Gorączka reumatyczna nie występuje często w krajach Europy i Ameryki Północnej, Szacuje się że dotyka około 34 mln ludzi na świecie powodując około 230 tys. przedwczesnych śmierci z powodu choroby i jej komplikacji. Problem dotyka ludzi na całym świecie, zwłaszcza dzieci w wieku szkolnym i młodych dorosłych. Choroba atakuje wiele narządów stawy, serce, skórę i układ nerwowy.
Spis treści
Angina – dlaczego chorujemy (przyczyny)
Angina u dorosłych najczęściej ma podłoże wirusowe. Czynniki zakaźne są zwykle przenoszone drogą kropelkową, dlatego głównym sposobem przenoszenia jest bliski kontakt z zakażoną osobą. Odpowiadają one za 90–95% zachorowań u dorosłych – mogą to być rynowirusy i koronawirusy (65% przypadków), wirusy RS (ang. respiratory syncytial virus) oraz paragrypy. Rzadziej przyczyną anginy u dorosłych są bakterie (5–10%). Czynniki dodatkowe takie jak osłabiony układ odpornościowy, narażenie na czynniki drażniące, takie jak papierosy i zanieczyszczenia mają niebagatelny wpływ na przebieg i częstotliwość występowania anginy.
Angina u dzieci częściej występuje tzw. bakteryjna (ropna). Bakterie odpowiadają za 70–85% zapaleń gardła i migdałków u dzieci. Najczęstszym winowajcą jest bakteria paciorkowca z grupy A-PBHA (Streptococcus pyogenes). Okres zakaźności anginy ropnej wynosi do 24 godzin od rozpoczęcia skutecznego leczenia antybiotykami. Gdy nie podjęto antybiotykoterapii, chora osoba zakaża do tygodnia od ustąpienia objawów. W środowisku domowym ryzyko przeniesienia infekcji szacuje się na około 25%. Okres wylęgania, czyli czas od kontaktu z patogenem do pojawienia się objawów choroby, wynosi średnio od 12 godzin do 4 dni.
Angina może pojawiać się na skutek wysokich temperatur na zewnątrz. Dlaczego tak się dzieje? Upał na zewnątrz rozszerza naczynia krwionośne w gardle, a gdy jemy lody oziębione zostają miejscowe tkanki, zatem śluzówka nie może bronić się bakteriami. Z tego powodu dochodzi do skurczu drobnych naczyń, a bakterie bardzo łatwo wnikają do tkanek gardła i rozmnażają się. W konsekwencji rozwija się angina.
Angina – objawy
Ostre wirusowe zapalenie gardła i migdałków (angina wirusowa)
Angina wirusowa zaczyna się łagodniej i objawy są mniej nasilone niż w przypadku anginy bakteryjnej (ropnej).
Stan zapalny gardła wiąże się z występowaniem zaczerwienienia i obrzęknięcia błon śluzowych, bólem i trudnościami w przełykaniu płynów i pokarmu. Pacjenci często gorączkują, mogą uskarżać się dodatkowo na ból ucha lub/i głowy, kaszel i towarzyszący nieżyt nosa. Niepowikłane wirusowe zapalenie gardła często ma tendencję do samoistnego ustępowania po około 5-7 dniach od początku infekcji.
Wśród najczęstszych objawów można spotkać:
- ból gardła,
- ból mięśni
- nieżyt nosa
- chrypka
- biegunka
- zapalenie spojówek
- obrzęk migdałków,
- trudności w połykaniu,
- zaczerwienienie gardła i białe plamy lub ropę na migdałkach.
- ból głowy
- zmęczenie i bóle ciała
- gorączka
Czy można zarazić się wirusowym zapaleniem gardła?
Jeśli osoba z wirusowym zapaleniem gardła kicha i kaszle oraz ma katar, jak najbardziej może stać się potencjalnym źródłem zakażenia innej osoby. Wirusy atakujące górne drogi oddechowe rozprzestrzeniają się drogą kropelkową, czyli stanowią element „aerozolu”, który chory wydala z organizmu w trakcie kichania lub kaszlu. Objawy świadczące o zarażeniu się, pojawiają się kilka dni po kontakcie z osobą chorą. Jest to zazwyczaj okres jednego tygodnia od kontaktu.
Objawy anginy bakteryjnej (ropnej, paciorkowcowej)
Angina paciorkowcowa (ropna) ma zwykle nagły początek, którym najczęściej towarzyszy szereg dolegliwości:
- silny ból gardła i ból podczas połykania
- ból głowy
- ból brzucha, nudności i wymioty (raczej u dzieci)
- gorączka (>38°C)
- zapalenie gardła i migdałków podniebiennych – błona śluzowa jest żywoczerwona lub krwistoczerwona, może towarzyszyć temu obrzęk krwistoczerwony i obrzęknięty języczek podniebienny
- język początkowo obłożony, później malinowy
- wybroczyny (czerwone plamki) na błonie śluzowej podniebienia
- tkliwe, powiększone węzły chłonne szyjne przednie.
Szczyt zachorowań na anginę ropną można zaobserwować od późnej jesieni do wczesnej wiosny. W okresie letnim infekcje występują rzadziej. Typowy wiek chorych, u których najczęściej występuje angina paciorkowcowa, wynosi od 5. do 15 roku życia. Angina ropna należy do jednych z najczęstszych wskazań do antybiotykoterapii w tym wieku.
Po przechorowaniu anginy ropnej nie wytwarza się trwałej odporności i pacjent może zachorować ponownie. Za nawrotowe paciorkowcowe zapalenie gardła i migdałków podniebiennych uznaje się przebycie 3 lub więcej zakażeń w ciągu roku. W tym przypadku częste infekcje u dorosłych oraz dzieci mogą wynikać z niezastosowania się do zaleceń lekarskich i niewłaściwym zastosowaniu antybiotyku – zbyt wczesnym przerwaniu terapii.
Rozpoznanie anginy
Lekarz laryngolog przed wdrożeniem terapii określi na podstawie badań, czy Twoja choroba ma etiologię bakteryjną czy wirusową.
W celu postawienia właściwej diagnozy, lekarz przeprowadzi dokładne badanie. Może to obejmować badanie fizykalne gardła i migdałków, a także przegląd historii choroby pacjenta i objawów. W niektórych przypadkach można wykonać posiew z gardła lub szybki test na obecność bakterii w celu wykrycia obecności bakterii. Testy te mogą pomóc potwierdzić diagnozę i zalecić odpowiednie leczenie. Badanie to polega na pobraniu próbki z tylnej części gardła i przeanalizowaniu jej w laboratorium. W niektórych przypadkach mogą być konieczne dodatkowe badania, takie jak badania krwi lub badania obrazowe, aby wykluczyć inne potencjalne przyczyny.
Lekarze w celu oceny stosują skalę Centora w modyfikacji McIsaaca. Każdej z poniższych cech przypisany jest jeden punkt: gorączka przekraczająca 38°C, brak kaszlu, powiększenie węzłów chłonnych szyjnych przednich, obrzęk migdałków z widocznym wysiękiem oraz wiek 3-14 lat. Za wiek od 15 do 44 lat przyznawane jest 0 punktów, a powyżej 45 lat odejmowany jest jeden punkt. W zależności od uzyskanej sumy, zalecane jest konkretne postępowanie. 0-1 punktów wskazuje raczej na infekcję wirusową i nie wymaga leczenia przyczynowego. 2-3 punkty oraz 4 punkty, przy niezbyt nasilonych objawach, skłaniają do wykonania „szybkiego testu” na obecność paciorkowca w gardle lub zlecenie posiewu z gardła. 4 punkty i wyraźne, silne objawy kliniczne, mogą być wskazaniem do natychmiastowego rozpoczęcia antybiotykoterapii.
Lecznie anginy
W przypadku anginy bakteryjnej (ropnej, paciorkowcowej) przepisywane są antybiotyki. Aby zapobiec nawrotowi infekcji lub rozwojowi bakterii opornych na antybiotyki, niezwykle ważne jest ukończenie pełnego cyklu antybiotyków zgodnie z zaleceniami lekarza. W celu złagodzenia bólu i obniżenia gorączki można również zalecić dostępne bez recepty leki przeciwbólowe, takie jak ibuprofen lub acetaminofen.
W przypadku wirusowego zapalenie gardła i migdałków nie stosuje się terapii antybiotykowej. Zalecany jest odpoczynek, duża ilość płynów (szczególnie w razie gorączki). Przeciwbólowo i przeciwgorączkowo paracetamol lub NSLPZ (np. ibuprofen). Lekarz może zalecić jednorazowe przyjęcie deksametazonu, co znacząco przyśpiesza ustępowanie bólu gardła. Preparaty do ssania o miejscowym działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym (np. zawierające benzydaminę, lidokainę, salicylan choliny).
Angina – możliwe powikłania
- gorączkę reumatyczną;
- stan atakujący serce, stawy i inne narządy;
- gorączka reumatyczna może powodować długotrwałe uszkodzenie zastawek serca, powodując niewydolność serca lub inne problemy kardiologiczne;
- kłębuszkowe zapalenie nerek po paciorkowcu, które atakuje nerki i może prowadzić do uszkodzenia nerek, jeśli nie jest właściwie leczone;
- zapalenie zatok przynosowych;
- zapalenie szyjnych węzłów chłonnych;
- zapalenie płuc;
- Innym częstym powikłaniem po anginie jest zapalenie ucha środkowego (wewnętrznego).
Angina – jaki ma wpływ na słuch
Częstym powikłaniem po anginie jest zapalenie ucha środkowego. Wielu naszych pacjentów cierpi na utratę słuchu i jest zmuszona do korzystania z aparatów słuchowych z powodu przebytych i nieodpowiednio szybko wyleczonych infekcji ucha środkowego najczęściej przebytych w wieku dziecięcym.
Zapalenie ucha środkowego możemy podzielić na zapalenie ostre, wysiękowe i przewlekłe.
Zapalenie ucha środkowego, jest często spotykane u dzieci, ale może również dotyczyć dorosłych. W tym przypadku, infekcja koncentruje się w obszarze między błoną bębenkową a błoną śluzową jamy nosowo-gardłowej. Najczęstszymi objawami są ból ucha, gorączka, utrata słuchu oraz uczucie pełności w uchu. Infekcje ucha środkowego mogą być wywołane przez bakterie lub wirusy.
Autor:
Dr. n. med. Krzysztof Kubiak
Otolaryngolog
Absolwent Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu.
Wieloletni ordynator oddziałów laryngologicznych w placówkach publicznej i prywatnej opieki zdrowotnej (Miedziowe Centrum Zdrowia w Lubinie, Powiatowy Szpital w Głogowie).
